Đọc “Búp sen xanh”, hiểu thêm cội nguồn của một nhân cách vĩ đại

Những ngày này, cả nước đang sôi nổi tổ chức kỷ niệm các ngày lễ lớn của dân tộc. Nhìn rừng cờ đỏ sao vàng tung bay trên khắp phố phường, nghe những giai điệu hào hùng của ca khúc “Như có Bác trong ngày đại thắng” vang lên, bất giác tôi nghĩ về Bác và tìm đọc các tác phẩm viết về Người. Tôi đã có một hành trình “nhớ và hiểu” về Bác thật xúc động với tác phẩm “Búp sen xanh” của tác giả Sơn Tùng.

Nhà văn Sơn Tùng là một trong những nhà văn Việt Nam có nhiều tác phẩm nhất về Chủ tịch Hồ Chí Minh Ông hoàn thành “Búp sen xanh” vào năm 1981 trong một căn gác nhỏ ở phố Khâm Thiên (Hà Nội) sau quá trình thu thập tài liệu cần mẫn từ người thân của Bác và những người liên quan trong hành trình tìm đường cứu nước của Người. “Búp sen xanh” là tác phẩm mà ở đó người đọc có thể thấy “tiểu thuyết và lịch sử có thể gặp nhau”.

Quê hương là nơi nuôi dưỡng tâm hồn

Sen xanh là loại hoa có nhiều ở Làng Kim Liên và Làng Chùa - là quê nội và quê vợ của Cụ phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc. Hương sen từ ngoài đầm bay vào theo gió tỏa ra ngọt dịu, tươi mát như nước, đặc biệt là các bông hoa sen xanh, thơm dịu hơn các loại khác. Tác phẩm với cái tên “Búp sen xanh” đã dẫn dắt người đọc hình dung ra phong cảnh làng quê tĩnh lặng, ngan ngát hương sen hiện ra trước mắt. Từng bước, tác giả đã tạo nên một thước phim toàn cảnh cho chúng ta xem. “Búp sen xanh” có thể xem như một thước phim về quá trình phát triển của người thanh niên Nguyễn Tất Thành từ khi là cậu bé Côn ở với ông bà ngoại, cha mẹ và anh chị ở làng Chùa, cho tới những ngày ở kinh thành Huế học chữ nho cùng bạn bè; những đêm chăm lo cho mẹ trước lúc qua đời; trở về quê rồi lại theo cha vào Huế lần thứ hai; để rồi trở thành cậu học trò của trường tiểu học Pháp Việt Đông Ba, cùng anh trai học trường Quốc học; phiêu dạt tới trường Dục Thanh, Phan Thiết làm nghề thầy giáo dạy chữ mới; lên đường ra nước ngoài trên con tàu Đô đốc La-tu-sơ Tơ-rê-vin tại bến Nhà Rồng với vị trí phụ bếp và mang theo ước mong cháy bỏng tìm ra con đường độc lập, tự do cho dân tộc mình.

Tất cả quá trình 21 năm ấy được ngòi bút của tác giả Sơn Tùng khắc họa một cách chân thực, lôi cuốn, xúc động tới mức mà ta thấy gần gũi như câu chuyện của người bạn kể cho chúng ta ngày hôm qua nhưng kỳ thực là chuyện đã xảy ra cả hơn trăm năm trước.

Nguyễn Sinh Côn (tự là Tất Thành) được lớn lên trong sự đùm bọc, yêu thương của gia đình gia phong, nền nếp; bộc lộ tư chất thông minh, sáng dạ từ rất sớm nhưng không kém phần nghịch ngợm, hay leo trèo và làm vỡ đồ của bà ngoại. Thế nhưng cậu bé ấy luôn thẳng thắn, dũng cảm nhận lỗi và không phạm những lỗi mình đã gặp phải. Mặc dù nhỏ tuổi nhưng cậu luôn cảm thông sâu sắc với cuộc sống cơ cực của bà con xung quanh. Gặp cụ Xẩm hay những em bé, cụ già đói khổ, cậu thường chia sẻ khi thì củ khoai, nắm gạo hay những đồng hào nhỏ lẻ xin từ người cha của mình mặc dù hoàn cảnh gia đình của cậu cũng không phải khá giả hơn là bao.

Lớn lên từ những câu hát ru của bà, của mẹ, những khúc đàn, lời hát réo rắt của cụ Xẩm về vận nước, về đời sống lầm than của dân nước Nam, cậu bé Côn không khỏi trăn trở trong đầu những suy nghĩ “Nước Nam ta sao lại có Tây” hay “Mù mắt không đáng sợ bằng kẻ mắt sáng mà tim mù”. Chính những điều đó khiến cho cậu bé luôn tìm tòi, học hỏi và từng bước nuôi dưỡng chí trai vươn qua những đại dương sau này.

Sách vở mở rộng nhân sinh quan

Nguyễn Tất Thành luôn nhắc nhở bản thân về việc đọc sách và coi đó là việc quan trọng hàng đầu. Cậu luôn hoàn thành những bài đọc được cha giao và rất có khiếu làm thơ, đối đáp với các bậc cha chú mỗi khi được giao vế đối. Cậu cũng rất nhạy bén khi được học chữ mới (chữ quốc ngữ) và thầm nghĩ về việc học chữ Tây để hiểu về cội nguồn của họ, tiếng nói và văn minh của họ. Nguyễn Tất Thành được các thầy cô ở trường Đông Ba rất mực khen ngợi về sự hiểu biết rộng và thói quen giữ sách vở sạch đẹp, chữ viết đủ nét, rõ ràng, thẳng lối. Sự cương trực, thẳng thắn và quyết tâm bảo vệ lẽ phải trong anh được hun đúc từng ngày.

Năm 1908, chàng trai Nguyễn Tất Thành cùng nhóm học sinh Quốc học và đồng bào Thừa Thiên-Huế đứng lên đấu tranh đòi bỏ sưu, giảm thuế, chấm dứt bắt xâu. Anh cùng các bạn dùng tiếng Pháp dịch lại những điều đồng bào nói để những tên thực dân biết những điều dân ta mong muốn. Đạn đã nổ, súng đã vang lên, người dân Huế đã ngã xuống, chàng trai ấy quyết tâm chịu bị đuổi khỏi trường Quốc học chứ nhất định không chịu luồn cúi trước tòa khâm sứ.

Từ ngã rẽ đó mà chàng trai Nguyễn Tất Thành đã phiêu dạt vào miền Nam Trung Bộ rồi đến đất Sài Gòn xin gia nhập đội phu khuân vác với cái tên mới - anh Ba. Hằng ngày làm việc, tìm hiểu thợ thuyền và hoạt động của các xưởng, nhà máy, các cơ sở nước ngoài, anh Ba vẫn luôn canh cánh tìm ra một hướng đi tại phương trời xa khác nhằm thực hiện ước mơ lớn của đời mình. Công việc cực khổ là thế nhưng ở đâu chàng trai Nguyễn Tất Thành cũng biết gắn kết mọi người xung quanh, thậm chí còn gieo con chữ cho những người lao động nghèo tại bến Nhà Rồng. Giữa đêm dài nô lệ ở xóm thợ ấy đã sáng lên một tiếng nói mới, thắp sáng trong trái tim những người thợ đó là “chữ của anh Ba”. Từ đó họ nhìn đời với lòng tự tin hơn, không sợ hãi trước người quyền thế, từng bước đến với những khái niệm “tự do, bình đẳng, bác ái”.

Thấu hiểu tình cảnh nước mất nhà tan, chàng trai độ tuổi hai mươi không đành lòng ngồi yên một chỗ, không mong cầu xây dựng riêng cho mình một tổ ấm và không hẹn ngày trở về khi quyết chí ra đi tìm đường cứu nước. Những câu nói cứ đau đáu trong lòng tôi khi dần khép lại cuốn sách: “Phải có tự do, Huệ ạ! Tổ quốc ta, nhân dân ta phải có độc lập, tự do chứ không thể nô lệ mãi được!”. Từng tiếng nói chắc ấm vang xa cũng là lúc người thanh niên từ biệt người con gái Lê Thị Huệ - người chăm sóc từng miếng cơm, vá từng chiếc áo cho anh những ngày lam lũ ở Sài Gòn và trớ trêu khi chưa bộc lộ tình cảm thầm kín thì cũng là lúc đôi lứa rời xa biền biệt.

Những chi tiết rất đời thường nhưng thể hiện một trái tim đầy nghị lực và quyết tâm sắt đá của chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành. Tấm lòng chính trực ấy được nuôi dưỡng, vun đắp từ một gia đình có người cha yêu nước, thương dân, người mẹ tần tảo, đức hạnh và một gia đình hết lòng vì con vì cháu. Tất cả những nghịch cảnh khó khăn, những năm tháng đầu đời bôn ba từ miền Trung cho tới miền Nam đã trợ giúp thêm cho chàng trai ấy sự rắn giỏi, bản lĩnh trong hành trình 30 năm tiếp theo ở nước ngoài.

Qua gần 400 trang sách với những cảm xúc thăng trầm, thấm đẫm những giá trị văn hóa và truyền thống dân tộc đậm chất Việt Nam, người đọc có thể biết được quá trình lớn lên và xây dựng hoài bão của một nhân cách lớn, một bậc vĩ nhân của cả dân tộc. Đọc “Búp sen xanh”, ta không chỉ hiểu hơn về Người mà còn được truyền cảm hứng để sống đẹp, sống có lý tưởng, khát vọng, cống hiến trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.